What is Philosophy of Technology?

Andrew Feenberg, Japan lecture transcript June 2003

[Translated]

PREVIEW

Ang panulun-an nato karong adlawa kay ang pilosopiya sa teknolohiya. Akong histuryaan ang kining panulun-anan gumikan sa duha ka panan-awan. Sugod una ang kasaysayan ug sunod dayun akong tan-awon ang mga katalidunganang opsyon sa kaasdangan, ug ang mga nagalain-laing teorya nga sa pagkakaron sakop sa panaghisgot.

Sa kasamtangan, ako unang ihimutang og laktod ang kaasdangan sukad para ninyo. Duna siguro na mo’y kahimungawan sa pilosopiya sa siyensya labi na tungod kini ang usa sa mga pinaka-prestiyosong kanatadran sa pilosopiya. Labot kaniya ang kamatuoran sa siyensya, ang kabalidohan sa mga teorya ug sa mga basanbasanan. Tawag nato niini kay mga mga epistemolohikong suliranan, mga isyu sulod sa teorya sa kahibalo-an. Ang siyensya ug ang teknolohiya nakigpanambigit sa kaparehong klase sa rasyonal nga paghunhuna base sa emperikal nga obserbasyon ug kahibalo sa natural na kawsalidad. Apan ang teknolohiya dili nagkalakip sa kamatuoran apan hinuon sa kagamitan. Kung diin asa ang siyensya mangita og kahibalo-an, ang teknolohiya mangita og unsay makontrolar. Bisan pa niana, duna pa’y mas lalum na hisgutanan kaysa nianang yanong kalainan.

Sa mga tradisyonal nga katilingban, ang pamaagi sa paghunahuna sa mga tawo giporma gumikan sa mga gawi ug mga mithi nga dili ma-eksplinar o mapangatarongan gamit ang rason. Ang mga tradisyonal nga mga katilingban, busa, magdinili og mga klase na pangutana na modistabilar sa ilang mga pagtuo. Pero ang modernong katilingban ningtumaw gikan mismo sa pagpagawas sa mga pangutana nga mosupak sa mga tradisyonal nga paghunahuna. Ang europeong Enlightenment sa ika-18 na siglo pananglit nidemanda nga tanang mga magsilbing buhat o institusyon mopangatarong sa ilang kaugalingon na mapuslanon para sa humanidad. Ang impakto niining demanda kay ang siyensya ug teknolohiya ang nahimong basehanan sa pagtuo. Ila iporma usab ang kultura og anam-anam ngadto sa unsay mahunahunaan natong “rasyonal.” Sa kadugayan, ang teknolohiya nahimong mabisan asa makita sa kinabuhing matag adlaw, ug ang mga teknikal na paghunahuna modominar sa tanan laing klase sa paghunahuna. Sa mga panuigong modernong katalingban pananglitan sa Japan, ang teknolohiya kay giyano-yanohan ra og dawat-gamit sama sa mga miaging mga gawi ug mithi sa mga tradisyonal na katilingban. Pwede gani maingon nga ang siyentipiko-teknikal nga rasyonalidad ang nahimong bag-ong kultura.

Alangan ang kining bag-ong kultura probitsawhon sa tanan niyang mga detalye isip demanda sa Enlightenment pero karon labing malukopon na kini nga pwede na magpagutana sa mismo iyang pulos og bili sa kinatibuok-an. Pwede nato hukman kung mabilihon kini, o mapangataronganan kini, o makatinagbaw kini. Ang modernidad mismo awtorisar og demanda niining kahukoman. Gani kana mismo ang hinungdan sa iyang paglungtad. Karon, mobalhin nata kabahin sa kapuslanan niadto sa kapangutanahan kabahin sa unsang kalibutaan og panginabuhi-ay ang mitungha sa modernong katilingban. Sa katinuroan nga ang maong katilingbana teknolohikal ang iyang tinukuran, ang mga suliranan nga gipahayag sa kining kapangutanahan kabahin sa panulun-an sa pilosopiya sa teknolohiya. Kinahanglan nato sabton ang atong kaugalingon sa karong panahona nga kataliwala sa teknolohiya, ug na ang teknikal na kahibalo-an dili mismo makatabang kanato. Ang pilosopiya sa teknolohiya paghisakop kanato sa atong pagkaamgo sa sosyidad sama sa atoa. Iya kining ipakat-on kanato unsaon pagpahulagway sa unsay atong gidawat yano hilabi na bahin sa modernong rasyonalidad. Ang importansya niining perspektibo dili gayod makalahap. 

Ang nasud sa Japan usa ka panagtalagsaon na angayan para sugdan ang pilosopiya sa teknolohiya bisan pa kung, sa akong obserbasyon, na kini dili pa asendente diri-a. Sa Meiji Era, ang Japan murag testinganan sa unibersalidad sa mga katumanan sa Kasadpan. Ang iyang pas-pas na modernisasyon nagdala halos deretso sa modernidad mismo og batikos diha sa pagkonsiderar sa mga tigpalahunahuna sa kasayoran nga ang mga tradisyon nagkawala sa pagsulod sa mga kabag-ohan nga importado sa Kasadpan ug sangpotanan sa teknolohikong kaasdangan. Karon, ang nasud sa Japan nagatubang sa parehong mga problema sa ubang laing mga modernong sosyidad apan lagmit mas kalagyo-lagyo sa modernidad isip tungod sa iyang kasaysayan na dili siya kasadpanong sibilisasyon. Hinaot kanako nga ang kalainan mopamatud-an og Archimedean point sa urihinal na pagpamalandong niadto sa teknolohiya.

Tungod ako nang na pailaila og minugbo kaninyo ang panulun-an, ako karong alatimanon ang istorikal na perspektibo alang sa iyang kagikanan. Para niini, ato una balikon ang mga Griyego sa karaang-panahon. Inyong makita nga ang pangutana kabahin sa teknolohiya anaa sa kasinugdanan sa Kasadpang Pilosopiya mismo, ug alangan dili ra sa unsay akong natukib karon, pero sa mas halawomon na salabutan. Ang pilosopiya ningsugod sa pagpamatbat sa kalibotan pamaagi sa pundamental na kasayoran nga ang katawhan kay hayop nga nagkinayod og kanunay makapagusab sa kinaiyahan. Ang kining pundamental na kasayoran mihugis sa sukaranong distinksyon nga molungtad sa tibuok tradisyon sa Kasadpang Pilosopiya.

Ang una niini para sa mga Griyego kay ang kalahi-an taliwa sa unsay gitawag physis ug poiesis. Ang physis kasagaran ihubad og “kinaiyahan.” Ang pagsabot sa mga Griyego sa kinaiyahan kay ang kana na mohimo sa iyang kaugalingon, kana na momugna gikan sa iyang kaugalingon. Apan dunay daghang mga butang diri sa kalibutan na modepende og laing butang para ma-anaa. Ang poiesis samtang kay ang praktikal na buluhatan sa paghimugna sa katawhan kung dunay silay himuon. Hinganlan kanato kining mga ginima mga artefakto ug apil niini mga produkto sa kasunayan, sining, o konbensyong sosyal.

Ang pulong techne sa kinaraang Griyego motimaan og kahibalo o tudloan kaubanan sa usa ka porma sa poiesis. Pananglitan, ang medisina kay techne na motunong og pagtambal sa mga sakit; ang pamanday techne na motunong og tukod gamit ang kahoy. Sa panan-aw sa mga sinaunang Griyego, tanang techne adunay lakip na katuyoan ug salabutan para sa mga artefacto diin mogiya sa iyang produksyon. Timan-i nga para sa mga Griyego, ang technai magpakita sa “saktong paagi” sa pagbuhat og butang sa labing isog og gani sa obhektibong pagsabot. Bisan kung ang mga artefakto modepende sa aktibidad sa tawo, ang kahibalo-an anaa sulod sa technai dili ingon na moagad sa opinyon o sa iya-iyang buot. Biskan ang mga kapahimuslanan sa mga butang mohalad niining obhektibidad isip kung sila ihulog sa technai. Ang pulong na techne ang kinauyokan sa mga modernong pulong “teknik” ug “teknolohiya” labi na sa tanang Kasadpang pinulungan, apan hinuon ato ron makita na anaa kini’y galahi-lahi nga panabotan.

Ang ika-duhang pundamental nga kalahi-an kay taliwa sa eksistensya ug esensya. Ang eksistensya motubag sa pangutana kung ang butang anaa o wala. Ang esensya motubag sa pangutana kung unsa ang butang. Nga ang butang anaa ug ang butang kay unsa mopakita nga duha ka lahing dimensyon sa pagka-anaa. Sa tradisyun sa Kasadpang pilosopiya, ang eksistensya nahimong dili tin-aw nga konsepto. Dili ingon nga klaro unsaon pagtukib niana. Kahibaw ta sa kalainan sa unsay naglungtad ug sa unsay walay paglungtad, sanglit, sa unsay naa o wala, pero wala na’y lain pang masulit. Halos tanang pagtagad gihatag para sa esensya ug ang iyang mga manunod nga mga konsepto na gi-asdang sa siyensya tungod kini ang unod sa kahibalo-an.

Ang kining mga distinksyon alanganon tataw. Ilang giniporma ang basehanan sa tanang pilosopikong paghunahuna didto sa Kasadpan. Sigurado ko nga adunay mga katumbas nga mga kalahi-anan sa tradisyonal na Asyanong paghunahuna upud. Apan ang relasyon taliwala sa kining duha ka distinksyon dili dayag. Ang sinugdanan sa maong tanghaga kay ang Griyegong pagsabot sa techne, ang gigikanan sa modernong teknolohiya. Alangan, ang mga Griyego walay teknolohiya niadtong panahon sama sa unsay naa sa ato karon, pero duna sila’y daghang mga teknik ug kahanasan na susama ra sa atong panabot niana karong mga panahona kabahin sa teknolohiya. Katingadha tingali paminawun pero ilang hisabtan ang kinaiyahan alang sa model sa mga artefakto na ginama sa ilang kaugalingong binuhatan.

Arun maipakita kini, akong i-analysar ang relasyon taliwa sa duha ka batayanong distinksyon nga akong gipahimamat – physis ug poiesis, eksistensya ug esensya. Sa poiesis, ang kalainan taliwa sa eksistensya ug esensya tinuod og tataw. Ang butang anaa sa sugod una nga ideya unya dayon malungtad pamaagi sa pag-gama sa tawo. Apan hibal-i nga para sa mga Griyego ang ideya sa artefakto dili arbitraryo o subhektibo tungod ana siya apil sa techne. Kada techne duna na’y esensya sa butang nga himuonon una pa himoon. Ang ideya, ang esensya sa butang, busa, kay usa ka realidad independente sa butang mismo ug ang tighimo sa butang. Dugang pa, sa atung nakita, ang kapuslanan sa hinimong butangkay kay lakip sa iyang ideya. Sa kabuuan, bisan kung ang tawo makahimo og artefakto ila ra kining mabuhat matud sa larawon ug alang sa katuyoan nga obhektibong aspeto sa kalibutan.

Sa laing panid, ang kalahi-an taliwa sa eksistensya ug esensya dili halata sa nga natural nga butang. Ang butang ug ang esensya motumaw og dungan ug molungtad og dungan. Ang esensya murag walay laing gawas na eksistensya. Ang buwak motubo kuyog sa unsa nakahimo niya’g buwak: nga buwak siya ug “nahitabo” ang unsa siya, sa salabutan nga talidungan sila. Taudtaud pwede natu gam-an og konsepto ang esensya sa pagka-buwak sa buwak pero kini kay ato nang binuhatan ug dili na esensyal sa kinaiyahan sama kung naa pa ni sa artefakto. Gani, ang ideya mismo sa esensya sa mga butang sa kinaiyahan kay ato rang gama-gama. Kana nagatukod og dakbalay sa siyensya, episteme sa Griyego, ang kahibalo-an kabahin sa mga butang. Dili sama sa kahibalo-an nga anaa aktibo sa techne nga esensyal sa mga butang ang esensya na motukib kaniya, ang episteme, ang kahibalo-an ngadto bahin sa kinaiyahan, mopakita nga puro hinimo-himo ra sa katawhan og diin ang kinaiyahan mismo walay pake-alam. O duna ba? Diri mas ma-interesado ang estorya.

Ang kalainan taliwa sa relasyon sa esensya sa physis ug poiesis emportante para sa pagsabot sa Griyegong pilosopiya ug higani sa tibuok tradisyong pilosopikal impunto uroy tungod ang mga pilosopo misuway og labing maayo nga molabaw lapas niana. Inyong hinumdumi ang teorya sa mga Ideya ni Platon isip pundasyon sa tradisyon. Sumala ni Plato, ang konsepto sa butang anaa sa ideyal nga kanatadran una pa sa butang mismo ug siya ang maghingsayod kanato sa butang. Bantayi unsa ka kapareho ang kining teorya ang atong analisis sa techne diin asa ang ideya independente sa butang. [Si Platon] nagsalig sa estruktura sa techne aron ma-eksplinaran dili ra ang mga artefakto pero sa kinaiyahan upud.

Ang pagsabot ni Platon kay ang natura mabahin-bahinan niadto sa eksistensya ug esensya sama ra sa mga artefakto. Ug kini mahimong baruganan sa Griyegong ontolohiya. Duna kini’y daghang importanteng sangputanan. Atol niining panahoma walay radikal nga diskontinuwidad taliwala sa teknikal nga paghimo ug sa natural nga produksyon tungod silang duha ming-ambit sa parehonong estruktura. Techne, hinumdumi, molakip og katuyuan ug panabutan sa artefakto. Ang mga Griyego mo-importado niining mga aspetoha sa techne ngadto sa kalibutan sa natura ug lantawon nila ang kinaiyahan sa mga teleolohikong sinabotan. Ang esensya sa natura apil na ang kapuslanan sama ra sa esensya sa artefakto. Ang kalibutan, busa, kay puno og mga panabutan ug katuyoan. Ang kining panahoman sa kalibutan motugon og kasubay nga pagsabot sa unsay tawo. Kita mga katawhan dili amo sa kinaiyahan pero mokayud kita sa iyang mga potensyal aron madalag og pahimatngon ang mahinungdanong kalibutan. Atong kahibalo-an sa kanang kalibutana ug ang atong buhat sulod didto dili arbitraryo pero hinuon ang katumanan sa unsay tinagoan sa natura.

Unsang konglusyon ang atong makuha gikan niining mga istorikal na konsiderasyon sa kinaraang Griyegong pilosopiya? Magkapa-katikatihon ako og ingon nga ang pilosopiya sa teknolohiya mosugod sa mga Griyego ug sa tinuod pa kay ang pundasyon sa tibuok Kasadpang pilosopiya. Sa kahumanan, ang mga Griyego makigbatbat sa pagka-anaa mismo paagi sa konsepto sa teknikadong paghinimo. Kini ironiko. Ang teknolohiya dunay gamay nga kadungogan sa high culture sa mga modernong katilingban apan anaa na siya diha sa sinugdanan pa lang sa kanang kulturaha. Ug, kung atong tuohan ang mga Griyego, [siya] kay naggunit sa yawi sa pagsabot og katibuok-an sa unsay paglungtad.

Karon molaktaw kita deretso sa modernong panahon ug magkighinabi ta bahin sa kahimutangan sa teknolohiya sa atong kaugalingong panahona. Nakahimungaw na guro mo tingali sa mga tagtukod sa modernong paghunahuna, sila Descartes ug Bacon.  Si Descartes ni-saad natu nga kita mahimong “mga amo og tag-iya sa natura” pinaagi sa pag-ugmad sa mga siyensya. Ug si Bacon dunay giingon na sikat, “Ang kahibalo-an gahum.” Alangan klaro nga naa ta sa lahi nga kalibutan kaysa sa mga Griyego. Aduna na ta’y perteng lahi-a nga sentido komon salabi sa mga Griyego mao na busa ang unsay klaro para nila dili na klaro para natu. Alangan nakig-gamit gihapon ta sa mga pundamental nga distinksyon taliwa sa mga butang nga mohimo sa ilang kaugalingon, kinaiyahan, o sa mga butang nga hinimo, mga artefakto, ug sa eksistensya ug esensya. Pero ang atong pagsabot niining mga kalainan lahi kaysa sa ilaha. Tinuod gyud ni labi na bahin sa konsepto sa esensya. Sa atoa, ang esensya konbensyonal imbis tinuod. Ang panabutan ug katuyoan sa mga butang kaya tong hinimoan ug dili ingon na atong nadiskubrehan. Ang kalagyoan sa tawo ug sa kalibtoan modako alingsunod niini. Dili na ta nanimuyo sa kalibotan, ato nang kini gisakopan. Ang kalahi-an nanambigit sa atong sinaligang ontolohiya. Ang pangutana nga atong gipakigpulongan para sa pagkalungtad dili na bahin sa unsa siya apan sa unsaon siya og gamit. Ang syensya motubag niining pangutanaha imbis og pakita sa mga esensya sa katung kinaraang pagsabot sa Griyegong pulong.

Notaha nga ang teknolohiya karun gihapon ang modelo sa paglungtad sa modernong konsepsyon. Hilabi na kini sa Enlightenment sa ika-18 na siglo diin asa ang mga pilosopo ug siyentista minghagit sa medyebal na manunod sa Griyegong kaaghaman uban sa mga bag-ong mekanistikong katalan-awan nila Galileo ug Newton. Kining mga entelekto ning pakighibalag sa makinarya sa pagka-anaa. Ilang gi-tinoon ang kalihokan sa uniberso isip murag mekanismo sa taknaan. Busa, biskan katingadhan paminawun, ang nagkinauyok na estruktura sa Griyegong ontolohiya mipadayon og busihay sa pagka-pildi sa iyang mga prinsipyo.

Sa modernong konteksto, ang teknolohiya dili mo-amgo og obhektibong esensya nga kinudlit sa kinaiyahan sa uniberso pareha sa techne. Mopadayag na siya ron nga puro instrumental og walay labot sa bili. Dili na siya moresponde sa mga inaiyang tumong pero halos lang kini paagi sa pagpatuman sa subhektibong mga sangon na atong pinili sa atong kagustohan. Para sa modernong sentido komon, ang paagi og abtonon walay labot sa usa’t usa. Duna’y simpleng pananglit: Didto sa Amerika duna mi’y kasultihan: “Ang pusil dili mopatay og tawo, tawo mopatay og tawo.” Ang mga pusil kay paamagi nga independente sa buot tumanon sa iyang tigginamit, bisan na kung gamitun kini og pangawat og banko o sa pagpatuman sa balaud. Ang teknolohiya, kargado ingnon, neutral, pasabot wala kini’y preperensya bahin sa mga lain-lain na posibleng mga gamit na pwede niini kahimuslan. Kini ang instrumentalistang pilosopiya sa teknolohiya na klase nga kusa na produkto sa atong sibilisayon og gi yano-yano og dawat  sa labing kadaghanan sa mga katawhan.

Ang teknolohiya para niining schema mo-enkwentro sa natura isip mga kahinguhaan lang ug dili ang kalibutan na motumaw gumikan sa iyang kaugalingon, isip physis, tungod hinuon kini kay mga butang lang na nagahuwat na i-transporma nadto sa unsay atong ika-tinguha. Ang kining kalibotan gisabtan og mekanistiko ug dili na teleolohiko. Anaa siya para ikontrolar ug gamitun na walay mas lalum na katuyoan. Ang Kasadpan nakahimo og labing dako nga mga kaasdangang teknikal base niining pagsabot sa realidad. Walay mopugong nato sa atong eksploytasyon sa kalibutan. Tanan giduas sa analytikong intelihensya na maong mobungkag niana sa magamit nga mga parte. Ang atong mga pamaagihay nahimong mas labing tuhay ug magagagahum. Sa ika-19 na siglo, komonalidad nga tan-awon ang modernidad isip way kahumanang progreso padulong sa katumanan sa mga panginahanglan sa katawhan paamagi sa teknolohikal na kalambuan. Mao kini ang hinyapan sa mga Hapones kaniadto sa Meiji Era ug mao ang ningdala sa modernisasyon sa katilingbanong Hapon pasulod sa ika-20 na siglo.

Apan para sa unsang katuyoan? Ang tumong sa atong sosyidad dili na nato mabungat nga para sa usa ka klase sa kahibalo-an, techne man o episteme, susama para sa mga sinaunang Griyego. Nagpahibiling kini na lubos subhektibo og arbitraryong nga mga kapinili-an ug wala na’y esensya nga nag-giya kanato. Ning resulta kini sa usa ka krisis sa sibilisasyon gumikan asa murag walay kahimtang nga maka-ipsot kita, kahibaw ta unsaon pag-adto didto pero wala ta kabaw hanong padulong ta didto o asa na kaha. Ang mga Griyego nanginabuhi og panagduyogan sa kalibotan samtang kita nahimong langyaw niara tungod sa atong kagawasan mismo na motukib sa atong kaugalingong katuyoan sumala sa atong kabubut-on. Samtang walay hilabing peligro ang pwede mahitungod sa teknolohiya, ang kini maong situwasyona dili mo-dala og seryosong mga kadudahan. Alangan, naa gyud na kanunay ang mga literaryong mga protesta batok sa modernisasyon. Sa nasud sa Japan, duna kamo si Tanizaki ug ang iyang kahibulonganong gumalaysay hingalan “In’ei Raisan.” Pero sa pagprosidir sa ika-20 na siglo, ang kalibutanong gubat, mga kampo-konsentrasyon, mga katalagman na enbiromental, nahimo nang mas nagka-grabe ang kalisdanan na ibaliwala ang deskonsidong pagkawalay tumong sa modernidad. Kini tungod wala kita’y pangkasayod kung asa ta padulong ug hano ang pilosopiya sa teknolohiya mingtumaw sa atong kapanahonan isip kahukngayan sa modernidad. Ako karon ipakita ang katalirongang perspektibo sa pilosopiya sa teknolohiya nga akong gi-saad sa sugod palang og i-dibuho ang mga matang sa mga debate nga ang mga pilosopo karon nagkatungka.

Akong i-organizar ang akong mga komento subay niining gumbanan....

VISIT the link to see the Complete Translation:

https://www.facebook.com/notes/christopher-fernandez/what-is-the-philosophy-of-technology/1350636871728285/

Contact kataliyun@gmail.com